Niesamowita nowa trasa, która znajduje się pod wschodnim skrzydłem Zamku Królewskiego na Wawelu, to projekt wystawienniczy, archeologiczny i architektoniczno-budowlany, który bez wątpienia będzie jednym z najważniejszych wydarzeń kulturalnych roku 2023. Dzięki wsparciu Społecznego Komitetu Odnowy Zabytków Krakowa, projekt otrzymał ponad 4.094.100,00 mln zł dofinansowania. Całkowity koszt projektu wynosi ponad 12.381.042,81 mln zł, a pozostałe środki pochodzą z dotacji Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego.
W ramach nowej wystawy na wzgórzu wawelskim będziemy mieli okazję przyjrzeć się z bliska architektonicznym detalom znajdującym się w pałacowych piwnicach. Po raz pierwszy zwiedzający będą mogli zobaczyć, jak powstała renesansowa rezydencja i doświadczyć odkrytej teraz historii, która przez wieki była ukryta z przyczyn naturalnych. Dzięki wykorzystaniu efektów świetlnych, najnowocześniejszej technologii, takiej jak ekspozytory umożliwiające samodzielne zgłębianie wiedzy, projekcje multimedialne i rekonstrukcje 3D, będziemy mogli ujawnić czytelne ślady wcześniejszych budowli i urządzeń gotyckiego zamku, takich jak dolna część wieży Jordanki i zachowana w oryginale średniowieczna studnia. Powstanie również nowoczesny magazyn studyjny, który będzie stale powiększany o nowe obiekty i udostępniony zwiedzającym, jednocześnie pozostając miejscem pracy dla muzealników i badaczy. Powstanie także nowoczesna przestrzeń edukacyjna, służąca wymianie doświadczeń, myśli i reinterpretacji sztuki, tworzącej jedną z najcenniejszych kolekcji na świecie.
„Z wielką radością i wdzięcznością przyjmujemy decyzję Społecznego Komitetu Odnowy Zabytków Krakowa o wsparciu finansowym dla wielkiego projektu Wawel Podziemny. Jestem przekonany, że zwiedzający, którzy już pod koniec 2023 roku będą mieli okazję zejść do podziemi Zamku, będą oczarowani tym, co tam zastaną. Stworzyliśmy bowiem ekspozycję historyczną, w której opowiadamy o dziejach królewskiej rezydencji za pomocą detali architektonicznych i kamiennych reliktów, a także wielowiekowych, renesansowych i gotyckich murów w innowacyjny sposób, nastawiony na doświadczenie. Nikt przed nami nie podjął się tego zadania” – mówi prof. Andrzej Betlej, Dyrektor Zamku Królewskiego na Wawelu.
Podziemne piwnice zostały zbudowane w pierwszej połowie XVI wieku i później stały się magazynem, w którym od lat 80. XX wieku gromadzone były kamienne detale architektoniczne.
Wejście na wystawę znajdować się będzie w rejonie Dziedzińca Arkadowego, gdzie będziemy mieli także okazję zobaczyć ekspozycję dotyczącą wody na Wawelu, znajdującą się w Sieni Studziennej. Dzięki tej innowacji zwiedzanie zakończy się w Ogrodach Królewskich. Nowa, wielowątkowa i złożona ścieżka podziemna będzie także dostępna dla osób o ograniczonej możliwości ruchowej.
W szerszej perspektywie (do 2025 roku), zgodnie z założeniami, inicjatywa zakłada przebudowę i rozbudowę podziemnych rezerwatów archeologicznych w innych miejscach na wawelskim wzgórzu, które obecnie są niedostępne dla zwiedzających. Przed nami dwie narracje: chronologiczna, ukazująca przemiany fortyfikacji Wawelu, oraz opowieść o geologii wzgórza wawelskiego, która wiąże się z wątkami legendarnymi, w tym z popularnym i uwielbianym przez turystów smokiem wawelskim.
WYSTAWA. KONTEKSTY I PRACE
Na wzgórzu wawelskim istnieją obecnie trzy rezerwaty architektoniczno-archeologiczne, takie jak Wawel Zaginiony, Bazylika św. Gereona i Smocza Jama. Niemniej jednak na wzgórzu nadal istnieją obszary niedostępne dla zwiedzających, które mają ogromny potencjał. Projekt Wawel Podziemny powstał w celu prezentacji tych rezerwatów, które dotychczas nie były wykorzystywane i ulegały degradacji. Projekt składa się z dwóch części: Lapidarium i Międzymurze. Historia Lapidarium rozpoczęła się w momencie, gdy Tomasz Pryliński (1847-1895) pozyskał ogromną ilość detali architektonicznych, które wykorzystywał w swoim obszernym studiu, stając się zalążkiem całej kolekcji. Ten imponujący zbiór został zniszczony podczas różnych turbulencji w czasie austriackiej okupacji. Po odbudowie, zbiór ten został ponownie uzupełniony olbrzymią ilością detali architektonicznych, które zostały pozyskane podczas restauracji dziedzińca arkadowego w latach 1905-1914, pod kierownictwem Zygmunta Hendla (1862-1929), w wyniku czego wiele oryginalnych elementów architektonicznych zastąpiono kopiami. Te elementy stanowią teraz perełki naszej kolekcji. Niestety, podczas wojny cenne detale architektoniczne były wykorzystywane wtórnie, na przykład do wypełniania fundamentów budynków lub utwardzania dróg do garaży. Podczas powojennych badań archeologicznych, te detale zostały ponownie odkryte i odzyskane, a najwięcej z nich odzyskano z Ogrodów Królewskich. Główną ideą nowej wystawy jest podkreślenie roli i znaczenia detali architektonicznych w całym procesie badawczym, konserwatorskim i restauracyjnym.
Zwiedzanie rozpocznie się od sali o nazwie „Jak restaurować Wawel”, która poświęcona będzie akcji przywracania dawnej świetności Dziedzińcowi Arkadowemu na początku XX wieku. Na tej wystawie zostanie przedstawiony dialog o „bitwie” konserwatorskiej, w której wyłaniały się teoretyczne założenia dotyczące zastępowania oryginałów kopiami podczas renowacji zamku.
Na końcu dotrzemy do Sali cegiełek wawelskich, gdzie znajduje się kolekcja autentycznych cegiełek, ponieważ te w murze cegiełkowym to jedynie ich kopie. Ta część wystawy zostanie wzbogacona opowieściami o kilkunastu osobach związanych z tymi cegiełkami, takich jak nasi darczyńcy. (dr Beata Kwiatkowska-Kopka, Kierownik Działu Lapidarium i Rezerwatów, kuratorka wystawy)
